सातुको नियमित सेवन गर्नुका फाईदाहरु के-के छन् ?

काडमाण्डौँ - गर्मी याम सुरु भएसँगै सातुको नियमित सेवनले अनेक स्वास्थ्य फाइदा हुने गर्छ । तपाईंहरुले सातु खानु भएको छैन भने तपाईंलाई सातु खानुका फाइदाबारे थाहा नहुन सक्छ । प्रायः मानिसहरु गर्मी मौसममा सातु खाने गर्छन् । हुनतः राजधानीमा सातु खाने मानिसहरु कमै भेटिन्छन् । तर, तराई क्षेत्र वा सीमान्तकृत क्षेत्रमा बसोबास गर्ने मानिसहरु बढि मात्रामा सातु खाने गरेको पाइन्छ । सातु स्वादका लागि मात्र प्रसिद्ध छैन स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले पनि सातुको सेवनलाई निकै लाभदायक मानिन्छ । सातुमा प्रोटिनको मात्रा अत्यधिक हुन्छ र गर्मीमा शरीरलाई चिसो बनाइ राख्न मद्दत गर्छ ।
सातु खानुका केही फाइदाहरु निम्न प्रकारका छन् ।
– गर्मीमा ‘लु’ लाग्ने समस्याहरु धेरै नै सुनिन्छ । तर सातुको सेवनले शरीरलाई चिसो बनाइ राख्न मद्दत गर्दछ । जसले गर्मीको दुष्प्रभावबाट बच्नुका साथै ‘लु’ लाग्ने समस्या हुँदैन ।
– कतिपय मानिसहरुलाई पटक पटक भोक लाग्ने हुन्छ । लामो समयसम्म भोकै बस्न सकिरहेका हुँदैनन् । उनीहरुका लागि सातुको प्रयोग फाइदाजनक हुनसक्छ । सातुको सरबत बनाएर पिउने गर्नाले लामो समयसम्म भोकको अनुभुति हुँदैन ।
– सातु प्रोटिनको लागि राम्रो श्रोतको रुपमा चिनिन्छ । सातुले पेटमा हुने समस्यालाई ठिक गर्नुका साथै लिभरलाई पनि बलियो बनाउँछ । खानेकुरालाई सजिलैसँग पचाउँछ जसले गर्दा कब्जियतबाट पनि छुट्कारा पाउन सकिन्छ ।
– जौं र चनाले बनाएको सातु डाइबिटीजका लागि लाभदायक मानिन्छ । डाइबिटीजका बिरामीहरुलाई नियमितरुपमा सातुको सेवनले धेरै फाइदा पुग्ने चिकित्सकहरु बताउँछन् ।
– सातुको सेवनले शरीरमा छिट्टै उर्जा दिन्छ । शरीरलाई कमजोर हुन
दिदैन ।
– सातुको सेवन मोटोपनबाट हैरान भएका मानिसहरुका लागि रामबाण नै मानिन्छ । नियमित रुपमा सातु सेवन गर्नाले पाचनप्रक्रिया सहि तरिकाले काम गर्छ र मोटोपन समस्याबाट छुट्कारा पाउन सकिन्छ ।
– उच्च रक्तचापका बिरामीहरुका लागि पनि सातुको सेवन अमुक उपाय हो । सातुमा कागतिको थारै रस, नुन, पानी र जीरा मिश्रण गरेर सेवन गर्नुपर्छ । मान्छेको जीवन, उसको आहारबिहार, रहनसहन, ऊ बसेको ठाउँ विशेष, उसले गर्ने क्रियाकलापसँग सम्बन्धित रहन्छ, उसलाई लाग्ने रोगहरू । इन्जिनियरलाई ढाड दुख्छ, उसको मिर्गौला बढी जोखिममा हुन्छ, विद्युतीय उपकरणबाट सबैभन्दा बढी मिर्गौलालाई असर पुग्छ । बढी भाषण गर्ने नेताहरूजस्ता व्यक्तिलाई छातीको समस्या भयो भने उसको मुटु हेर्नुपर्छ ।
मानिसको आहारका हिसाबले उसलाई लाग्ने रोगहरू धेरै खालका हुन्छन् ।
कुन रोगलाई सञ्चो पार्नुपर्ने हो, त्यहीअनुसार आहारबिहार हुनुपर्छ । बेलुका एकदमै कफ बढाउनुपर्रुयो भने अथवा पित्त बढाउनुपर्रुयो, कफलाई घटाउनुपर्रुयो भने त्योबेला अलिकति पिरो चिजहरू, जस्तै मरिचपानी खायो भने पित्त बढ्छ, कफ नियन्त्रण हुन्छ । बेलुका कफलाई नियन्त्रण गर्न अमिलो, तितो चिजहरू खायो भने कफ नियन्त्रण हुन सक्दैन, कफ अनियन्त्रित हुन्छ ।

विविध समय, अवस्था, उमेर, जातिविशेष, धर्म्विशेष, उसको रहनसहन विशेष, योगविशेषले मानिसलाई रोग लाग्छ । कुनै योगविशेषले तेस्रो योग उत्पन्न हुने भएकाले रोग लाग्ने समस्या हुन्छ । जस्तै, करेला र रायोको सागसँगै पकायो भने त्यसले मुटुलाई एकदमै छिटो चलाउँछ ।

प्रेसर बढ्ने, धड्कन एकदमै तीव्र हुने, अनियन्त्रित हुने हुन्छ । लामो समयको लागि सातु खायो, सातु पनि दूधसँग खायो भने उसलाई सुगरको समस्या हुनसक्छ । अल्सरले च्याप्न सक्छ । प्रेसरको समस्या देखिन सक्छ । यस्तो रोग लाग्न सक्छ, जसबाट उसले मुक्ति पाउन समस्या हुनसक्छ ।

आयुर्वेदले रोगीको आयुलाई आयु मान्दै मान्दैन । अस्वस्थ्यकर आयु त आयु हुँदै होइन भन्छ, आयुर्वेदले । निरोगी पनि बनोस्, दीर्घायु पनि बनोस् भन्ने आयुर्वेदको मूल ध्येय हो ।

बाह्रैमास सातु खानेलाई पनि यो रोग लाग्छ, बाह्रैमास सातु खानेमात्र नभएर दुई खानाको योग नमिलाउनेलाई पनि यस्तो रोग लाग्न सक्छ । जस्तो सातुसँग मोही एकदमै उपयुक्त हुन्छ । सातुसँग खुदो अथवा सख्खर अत्यन्तै उपयुक्त हुन्छ । तर, सातुसँग दूध भयो भने अत्यन्त हानिकारक हुन्छ । यस्तो योग नमिलाई खायो भने दीर्घ रोगहरू लाग्न सक्छ । जस्तै, करेला र मेवा सँगै खायो भने उसलाई मिर्गौलाको दीर्घरोग लाग्न सक्छ । मिर्गौलाको समस्याले उसलाई गाँजेरै छाड्छ ।

हाम्रो खानपान, बानीव्यहोराले दीर्घ रोग पनि ल्याइदिन सक्छ । ससाना संयोगले अस्थायी रोगहरू पनि निम्त्याउन सक्छन् । घिउ र दूधसँगै खायौं भने तत्काल कफ बढ्छ, एकैछिनमा टाउको दुख्छ । सागमा बेसार मिसायो भने त्यसले दीर्घरोगहरू निम्त्याउँछ । तत्कालका समस्या पनि खानपानबाटै आउँछन्, दीर्घरोग पनि खानपानबाटै आउँछन् । त्यही भएर खानपानमा अत्यन्तै ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ । आयुर्वेद विज्ञानको अत्यन्तै महत्वपूर्ण पक्ष हो, खानपान ।